Kağızmanlı Cemal Hoca

Âşıklar yaşadıkları devrin sözcüsü konumundadırlar. Şahit oldukları siyasî, sosyal, ekonomik ve güncel olayları terennüm ederler. Canlı âşıklık geleneği sayesinde Kağızman’ın, Türk Edebiyatı’na kazandırdığı şairlerden biri de Âşık Cemal Hoca’dır. Çok yönlü bir şahsiyet olan Cemal Hoca; asıl mesleği olan imamlığın yanı sıra öğretmenlik de yapmış, Doğu Anadolu’da yaşanan istila ve zulümlere şahit olmuş, gençlerden oluşturduğu silahlı bir bölükle düzenli orduya iltihak etmiş, Ermenilere karşı savaşmış, Kars Millî Şurası’na katılmış, sosyal meselelerle yakından ilgilenmiş bir halk şairidir. Ermeni meselesini dile getirdiği koşma ve destanları, hadiseleri bizzat yaşamış ve tanık olmuş bir insanın bıraktığı belgeler niteliğindedir. Tahsil ve tasavvufî birikimi bakımından âşıklık geleneğinin Aşık Ömer, Gevherî, Dertli, Bayburtlu Zihnî çizgisini temsil eden Cemal Hoca, dînî kimliği ön planda olmakla birlikte siyasî konuları yakından takip etmiş, millî meselelerdeki hassasiyetini, görüşlerini ilgililere manzum olarak ulaştırmış bir şahsiyettir.