Ganiyy-i Muhtefi'den Meratib-i Tevhid Risalesi Yorumu

Akl-i Me'âs denilen, besere has Gündelik Akl'in en büyük yanilgilarindan biri, görünen (zâhirî) gerçegi en son Hakîkat olarak algilayip onunla yetinmesidir. Aslinda Sehâdet Âlemi, Bâtin ile idrâk arasinda bir engel ve nefsânî bir vehimden baska bir sey degildir. Bunu idrâk ise ancak Cenâb-i Hakk'in büyük bir lûtfu olan Akl-i Me'âd sâyesinde olur. Akl-i Me'âd sâhibi olan ehl-i irfân, bütün bu Sehâdet Âlemi'nin hîlelerini seçer, görünenin ardindaki Hakîkat'i vâsitasiz bir sekilde dogrudan dogruya fehm ve idrâk ederler.Bir kimsede Akl-i Me'âd'in bir nebze olsun tecellî etmesi için Tevhîd Mertebeleri'nin en azindan ilme'l-yakîn zevk edilmis olmasi sarttir. Tevhîd Mertebeleri altidir. "Merâtib-i Tevhîd Sülûku" en alt noktasi Beseriyyet ve en üst noktasi da Tevhîd-i Zât diye isimlendirilen bir çember gibi düsünülür. Bu çemberin Beseriyyet duragindan itibaren baslayan Yükselis Kavsi; Tevhîd-i Ef'âl, Tevhîd-i Sifât ve Tevhîd-i Zât mertebelerini kapsar. Bunlara Fenâ Mertebeleri denir. Bu çemberin Inis Kavsi ise; Cem', Hazretü'l-Cem' ve Cem'u'l-Cem' mertebelerini kapsar. Bunlara da Beka Mertebeleri denir. Bu iki kavis tamamlaninca Cem'u'l-Cem' mertebesi ile Beseriyyet duragi çakisir. Sâlik böylece hareket noktasina geri dönmüs olur. Ama bu dönüste sâligin elde ettigi idrâk ile salt beser seviyesinde yani bu manevî yolculugun basindaki idrâki arasinda pek büyük bir fark vardir.Cem'u'l-Cem' makamini hazmeden kisi, Cenab-i Hakk'in ilâhî lûtuflarini kulluk perdesi altinda vakarla setreden bir Insân-i Kâmil ve bir Manevî Mürebbî'dir. Böyle bir kisiye erisen ve o zâtin bu niteligini kesfeden kimse bilmelidir ki önüne çikmis olan bu firsat kemâle ermek için hayatinin firsatidir.Necmettin Sahinler, Ganiyy-i Muhtefî'nin Nefesler'inin 8. Bölümü'nü olusturan "Merâtib-i Tevhîd Risâlesi"nin bu yorumuyla, irfânî literatüre önemli bir katkida bulunmaktadir.